Ba năm trước, các con cháu lần đầu tiên trong đời chứng kiến ông Bình khóc là ngày vợ ông qua đời.
"Chân ông khụy xuống và nước mắt rơi", Tiểu Vân, 23 tuổi, cháu gái của ông Bình kể.
Trong cuốn sổ cá nhân, ông ông Dương Văn Bình (88 tuổi, ở An Giang) ghi lại ngày vợ qua đời, đánh dấu một cột mốc buồn trong hôn nhân của họ. "Cũng là để khỏi quên nhỡ mai mốt mất trí nhớ", ông Bình giải thích.
Nhà 8 người con đều khấm khá, sống quanh căn nhà nhỏ của ba mẹ. Sau đám tang bà, các con đón về chăm sóc, nhưng ông từ chối, sợ "bà ấy về không thấy chồng lại buồn". Mỗi bữa cơm, ông dọn hai cái bát, hai đôi đũa và giữ mọi quần áo, đồ đạc của bà.
Trước khi qua đời, vợ ông Bình mắc hàng loạt bệnh tuổi già như tiểu đường, tai biến, Alzheimer. Hàng ngày, ông Bình nấu cháo cho bà ăn sáng, pha cà phê cho vợ, lấy nước cho bà uống. Sau bữa trưa, ông lão bật radio cùng nghe ca vọng cổ, nấu nước tắm rửa cho bà.
"Tóc bà một tay ông cắt, chải. Móng tay, móng chân của bà cũng do ông cắt", Tiểu Vân kể.
Vợ chồng già thủ thỉ sớm trưa, vui vẻ dù chỉ có hai người. Từ ngày vợ mất, ông Bình bỗng thẫn thờ, ăn ít, lầm lũi như kẻ vô hồn. Ông bỗng mắc nhiều bệnh tật, giờ chỉ nằm một chỗ, nói không rõ lời nhưng vẫn nhất định không chịu rời ngôi nhà từng có bóng vợ sớm trưa.
Chiều 13/7, ông Dương Văn Bình (88 tuổi) lại ra võng nằm nhìn về phía mộ vợ. Ảnh: Tiểu Vân
Tình cảnh của những người cao tuổi giống ông Bình khá phổ biến và được các nhà xã hội học gọi là "Hiệu ứng quả phụ" (widowhood effect), chủ yếu ảnh hưởng đến các cặp vợ chồng già gắn bó chặt chẽ.
Vợ chồng ông Bình thương nhau từ thuở đôi mươi, cùng nuôi đàn con khôn lớn. Lúc khỏe, bà đi chợ lo ba bữa cơm cho chồng. Ông Bình ra đồng làm việc.
Mùa nước nổi, ông Bình chèo xuồng, đưa vợ đi hái bông điên điển rồi tranh thủ giăng câu, bắt cá. Tuổi già có đôi họ vẫn vui vẻ, tự làm tự ăn, hầu như không phụ thuộc con cháu. Thế nên sự ra đi của vợ khiến ông Bình vừa hụt hẫng, vừa cô đơn. "Cứ ai nhắc đến bà là ông ứa nước mắt", cháu nội ông kể.
Một nghiên cứu ở Đan Mạch, Anh, Singapore dựa trên khảo sát gần một triệu người từ 65 tuổi trở lên, công bố tháng 3/2023 trên tại chí PLOS One phát hiện trong một năm sau khi mất vợ hoặc chồng, đàn ông có nguy cơ tử vong cao hơn 70% so với người cùng tuổi không mất vợ, tỷ lệ này ở phụ nữ là 27%.
Lý giải điều này, ông Trương Xuân Cừ, Phó chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam cho rằng phần lớn đàn ông lớn tuổi được vợ chăm sóc, khi cụ bà mất đi, họ không còn người lo toan, dễ gặp khó khăn trong sinh hoạt. Còn khi cụ ông mất, đa phần cụ bà buồn chán, suy tư nhiều, dẫn đến suy giảm sức khỏe.
Các cặp vợ chồng già sống riêng và tự chăm sóc nhau ngày càng phổ biến trong xã hội Việt Nam hiện đại. Nghiên cứu công bố năm 2021 của Viện nghiên cứu Gia đình và giới cho thấy, người cao tuổi sống cùng con giảm từ 79,73% vào năm 1992 -1993 xuống còn 28,4% năm 2017.
Tiến sĩ tâm lý Nguyễn Thị Minh, giảng viên Học viện hành chính quốc gia TP HCM cho rằng khi bạn đời mất, đối với người cao tuổi đó sẽ là cú sốc với người còn lại. "Một nghiên cứu của Mỹ chỉ ra rằng sự ra đi của người thân gây stress xếp thứ hai trong các loại căng thẳng, lo sợ ở con người", bà Minh nói.
Sự ra đi của bạn đời dù ở độ tuổi nào cũng gây đau khổ, tuy nhiên, theo bà Minh, những người trẻ có nhiều động lực và cơ hội để vượt lên cú sốc hơn người già. Khác với người trẻ, người già không còn nhiều bạn bè, con cái cũng đã trưởng thành, cơ hội cuộc sống, sức khỏe chẳng còn nhiều nên nếu mất đi người bạn đời, họ sẽ rất cô đơn. Nhiều người có con bên cạnh, nhưng chưa chắc con đã hiểu, chia sẻ được với họ như bạn đời.
Cuốn sổ nhỏ ông Bình dùng để ghi ngày vợ mất "đề phòng mai mốt quên". Ảnh: Tiểu Vân
Ngày mất vợ, người bạn tri kỷ hơn 50 năm chung lưng đấu cật nuôi đàn con, ông Trần Văn Tính (70 tuổi, ở Hà Tĩnh) chẳng còn động lực sống. Các con đều trưởng thành, sống xa bố. Một mình ông thui thủi. Chị Hoàng Thị Hạnh, con dâu vốn làm trong ngành tâm lý, khuyên bố nên tìm bạn gái để bầu bạn.
Nhưng 5 người con của ông Tính không đồng ý. "Bố già rồi, sức khỏe còn đâu mà yêu với đương. Hơn nữa, thêm mối quan hệ là rất phức tạp", họ nêu lý do. Ông Tính vẫn làm bạn với một phụ nữ hơn 60 tuổi, nhưng các con kịch liệt phản đối. Người cha thêm buồn phiền, mất sau đó không lâu.
Theo ông Trương Xuân Cừ, cô đơn, buồn phiền khiến sức khỏe người già ảnh hưởng nghiêm trọng, lại tạo thêm gánh nặng cho hệ thống an sinh xã hội nói chung, cho con cái của các gia đình nói riêng.
Bà Nguyễn Thị Minh cho rằng để người già có thể lấy lại thăng bằng cuộc sống khi vợ hoặc chồng qua đời, họ cần hiểu được nguyên tắc của tuổi già. "Đến một giai đoạn, chúng ta sẽ phải chuẩn bị cho sự ra đi, phải đối mặt với đau đớn và bệnh tật, phải làm sao rèn luyện thể chất và tinh thần để giảm bớt được đau đớn hoặc chịu được đau đớn hoặc những mất mát trong đời", bà nói.
Muốn được như vậy, bà khuyên người cao tuổi nên có lối sống lành mạnh, suy nghĩ tích cực, ăn uống khoa học, vận động thường xuyên và nên tham gia nhiều câu lạc bộ dành cho người lớn tuổi. Mỗi người cần xây dựng cho mình mục tiêu sống, nhờ đó vượt qua được cú sốc và nỗi cô đơn khi bạn đời qua đời.
"Mẹ tôi mất đột ngột. Một tháng đầu bố tôi trầm cảm, sốc không làm gì được. Nhưng ông đã vực dậy nhờ mục tiêu viết một bộ sách để lại cho đời", bà Minh kể.
Các chuyên gia đều cho rằng sự gần gũi, thấu hiểu, tinh tế của các con và những người xung quanh là yếu tố quan trọng giúp cho người già vượt qua cú sốc mất bạn đời.
Ông Trương Xuân Cừ nêu ý kiến, Việt Nam cần phát triển nhiều hơn nữa các viện dưỡng lão, các hình thức chăm sóc sức khỏe cho người già, khuyến khích người cao tuổi tham gia vào các hoạt động tập thể để sống vui, sống khỏe. Các tổ chức như Hội người cao tuổi địa phương, hàng xóm quan tâm hơn nữa đến những người già gặp vấn đề trong cuộc sống để kịp thời nâng đỡ, hỗ trợ, dìu dắt họ vượt quá giai đoạn khó khăn.
Vợ ông Bình được chôn cất trong vườn nhà. Chỗ ông nằm có thể nhìn ngay ra mộ vợ nên ông hay nằm nghe ca cổ và hướng mắt về phía đó đến hết ngày.
Phạm Nga
0 nhận xét:
Đăng nhận xét